Vanuit zijn werk voor de ICT-werkomgeving van de Rijksoverheid is Johan Rodenhuis nauw betrokken bij het opstellen van inkoopcriteria, strategieën en de samenwerking verschillende partijen. De Strategic Sustainability Advisor IT vertelt over de strategie en de doelstellingen van de Rijksoverheid.
Waar de nadruk van overheidsinkoop voorheen vooral lag op het verminderen van CO2-uitstoot, ziet Johan nu een duidelijke verschuiving naar circulariteit. Hij benadrukt dat deze ontwikkeling cruciaal is voor het versnellen van klimaatdoelen. “Door je focus op circulaire economie kun je die klimaatdoelen veel sneller halen. Het is heel logisch om je daarop te richten”, zegt Johan.
Die shift komt niet alleen voort uit duurzaamheidsoverwegingen. Ook de geopolitiek speelt een grote rol. Nederland beschikt niet over eigen grondstoffen voor ICT-producten. Niet alle landen die kritieke grondstoffen leveren zijn even vriendelijk. “Je moet je dus leveren op leveringszekerheid”, zegt Johan. “Dat komt samen met circulaire economie en security.”
Strategische inkoop
ICT gaat verder dan het aanschaffen van producten. Het draait om het creëren van duurzame prestaties. Dit betekent dat de overheid bij aanbestedingen niet alleen kijkt naar de duurzaamheid van het eindproduct, maar ook naar de gehele waardeketen van productie tot bedrijfsvoering. “Wij kopen geen producten in, wij kopen de meest duurzame prestatie”, legt Johan uit. Dat moet leveranciers stimuleren om op alle fronten duurzame keuzes te maken, van het selecteren van partners tot het verminderen van hun eigen CO2-uitstoot.
De zogenaamde ‘R-ladder’ is een belangrijk instrument voor de overheid. De R-ladder is een overzicht van strategieën en hun circulariteit. Volgens Johan wordt de hoogste trede bereikt door onder andere keuzes als ‘Refuse’, ‘Reduce’, en ‘Rethink’. Deze beleidsmatige keuzes complementeren de aanpak naast duurzame aanbestedingen. Producten worden dan ingekocht en gebruikt op basis van een zo lang mogelijke levensduur en minimaal gebruik van nieuwe grondstoffen.
Doorlopende marktconsultatie
Een van de kernpunten in het inkoopbeleid van de overheid is het vroegtijdig betrekken van de markt. “Als je op het moment van aanbesteden bedenkt: we willen gaan innoveren, dan ben je gewoon veel te laat”, zegt Johan. Dit proces van doorlopende marktconsultatie stelt de overheid in staat om de nieuwste technologische ontwikkelingen en duurzame innovaties vroegtijdig te integreren in haar inkoopstrategieën.
Door continu in contact te staan met zowel grote producenten als mkb-bedrijven, kan de overheid nieuwe kansen en innovaties in kaart brengen. Zo kunnen ze aanbestedingen opstellen die zowel ambitieus zijn als realistisch. Johan noemt dit een ‘snijvlak van ambitieus zijn zonder te overvragen’, waarbij de overheid de markt stimuleert om te investeren in duurzaamheid zonder de continuïteit van de dienstverlening in gevaar te brengen.
Samenwerking voor impact
De kracht van duurzame ICT-inkoop door de overheid ligt volgens Johan dus in samenwerking, zowel nationaal als internationaal. Hij werkt binnen de Rijksoverheid samen met verschillende departementen en beleidsorganisaties, en neemt tevens deel aan nationale en internationale coalities zoals het Circular and Fair IT Pact. Binnen soort samenwerkingsverbanden kan de overheid op grotere schaal impact maken. Ze helpen niet alleen om kennis en middelen te delen, maar zorgen ook voor consistentie in beleid, wat de markt zekerheid biedt. “Marktpartijen weten ze aan toe zijn en waarin ze kunnen investeren”, zegt Johan. “Je creëert dus eigenlijk een win-win-win situatie op dit vlak en dat heeft zich inmiddels de afgelopen drie jaar heel erg bewezen.”
Resultaten en perspectief
Dit holistische en integrale model heeft positieve resultaten, denkt Johan. De opgestelde inkoopcriteria zorgen ervoor dat de overheid nu al toegang heeft tot de top 10 à 15 procent van de meest duurzame ICT-producten op de markt. Voor de toekomst blijft de focus van de overheid liggen op het versterken van samenwerking en het verder optimaliseren van inkoopprocessen. Johan benadrukt dat duurzaamheid en efficiëntie hand in hand gaan. “Duurzaamheid betekent efficiëntie, en circulariteit betekent ook efficiëntie. Door beleid en uitvoering sterker te verbinden, kun je voor minder geld meer maatschappelijke waarde creëren.”
Meer weten over die ICT-werkomgeving van de Rijksoverheid? Kijk dan hier
(dit artikel verscheen eerder in ITchannelPRO magazine 2024 #05)
